In 2018 hebben we de Behavior Change Academy gelanceerd. We kijken terug op een prachtig jaar waarin er twee lichtingen aan nieuwe Gedragsveranderaars zijn afgestudeerd en we alweer toe zijn aan de inschrijvingen van de zesde lichting. Ook breder gezien was het een goed jaar voor gedragsverandering: we zien dat er steeds meer aandacht is voor de mens en zijn gedrag bij maatschappelijke en organisatorische vraagstukken. Genoeg reden voor een terugblik op 2018 – en een vooruitblik op 2019 – met gedragsexpert Reint Jan Renes, gastdocent bij de Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar.
Reint Jan is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke domein en universitair hoofddocent bij de leerstoelgroep Strategische Communicatie. Hij schreef samen met Sander Hermsen Draaiboek gedragsverandering: De psychologie van beïnvloeding begrijpen en gebruiken (inmiddels 6e druk). Het vakblad Communicatie zette hem dit jaar op plek 2 in de top 25 lijst van meest inspirerende communicatieprofs in Nederland. Daarnaast was hij in 2015 één van de drie finalisten voor de titel Communicatieman/vrouw van het jaar.
Wat is je in het afgelopen jaar opgevallen in het vakgebied van gedragsverandering?
De revival van op eigen (rationele) kracht goede keuzes maken is mij het meeste opgevallen. Daar waar we de afgelopen jaren zijn bestookt met beïnvloedingsstrategieën die vooral inspeelden op onze (onbewuste) psychologische zwaktes (zoals nudging, framing, priming) zagen we het afgelopen jaar ineens veel aandacht voor het versterken van onze intrinsieke capaciteiten om juiste keuzes te maken. Boosting is daar natuurlijk een duidelijk voorbeeld van, maar ook het artikel van Anne van Lieren over ‘Rational Overrides’ vond ik wat dat betreft heel inspirerend. Over dat laatste artikel heb ik nog een blog geschreven die opmerkelijk veel clicks had en waaruit dus wel bleek dat vanuit het veld veel interesse is voor een andere manier van beïnvloeden >> https://www.swocc.nl/kennisbank-item/gedrag-sturen-waarom-frictie-soms-beter-werkt-dan-een-nudge/
Waar ben je persoonlijk het meest trots op?
Hele lastige vraag, want vaak ben ik vooral heel trots op mijn geweldige pubers, maar dat is voor anderen niet zo interessant vermoed ik. Als ik naar mijn werk kijk, ben ik vooral heel trots op de grotere focus die we binnen mijn onderzoeksgroep zijn gaan leggen op kwetsbare groepen, zoals laaggeletterden, mensen met schulden, ondervoede ouderen, chronische pijnpatiënten, etc. We hebben inmiddels veel onderzoeksprojecten waarbij we juist bij deze groepen proberen een positieve verandering te realiseren. Het zijn vaak zeer uitdagende vraagstukken die veel voldoening opleveren, zeker wanneer we ook daadwerkelijk iets voor elkaar krijgen.
Wat vind je zo mooi aan jouw vak?
Dat ik iedere dag met de psychologie van mensen en relevante maatschappelijke vraagstukken aan de slag mag en daarover met mijn eigen onderzoekers en met collega’s over mag discussiëren en naar oplossingen mag zoeken. Ik kan ook heerlijk mijn eigen nieuwsgierigheid naar drijfveren van mensen bevredigen, mag daarover ongelimiteerd hele leuke en interessante artikelen lezen (en zelf schrijven) en ook nog eens serieus proberen iets ten goede veranderen in de wereld waar we samen leven. Veel leuker wordt het niet. 😉
Wat vond je in het afgelopen jaar een mooi voorbeeld van gedragsverandering?
Wat ik opmerkelijk vind, is hoe snel het denken over smartphonegebruik in het verkeer is veranderd. Nog niet zo lang geleden was een verbod op smartphone op de fiets onbespreekbaar en vonden we het helemaal niet zo fout wanneer iemand in de auto zat te WhatsAppen. Inmiddels is vanaf juli volgend jaar het smartphoneverbod op de fiets officieel van kracht en vinden we het echt ‘not done’ om in de auto te appen. De gerealiseerde verandering zit ‘m niet in één dingetje en dat is ook waarom ik dit zo’n mooi voorbeeld vind. Echte verandering realiseer je door steeds kleine stappen te zetten. Goede communicatie waarin je het probleem zichtbaar maakt en normen over gedrag bespreekbaar maakt (zie MONO, maar ook andere partijen zoals telecomaanbieder BEN, met ‘Flappdrol’, en verzekeraar Interpolis). Daarnaast is het belangrijk om aanpassingen in de keuzearchitectuur door te voeren (zoals een wet) en nieuwe handelingsperspectieven aan te bieden (de ‘automodus’ of ‘Safe Lock’). Zo’n integrale aanpak kan uiteindelijk de meest hardnekkige, ongewenste gedragingen veranderen.
Wat denk je dat 2019 zal brengen voor gedragsverandering?
Ik denk (en hoop) dat – dankzij het klimaatakkoord van ons kabinet – er ontzettend veel aandacht gaat komen voor ons gedrag en het klimaat. De energietransitie is één van de belangrijkste opgaves van de komende jaren en daarbij is massale gedragsverandering bij burgers één van de grootste uitdagingen. Ik verwacht dus veel nieuwe initiatieven die gaan proberen burgers mee te nemen in klimaatvriendelijke keuzes en ben heel nieuwsgierig hoe die initiatieven er uit gaan zien.
Wat zijn je goede voornemens?
In 2018 heb ik met mijn uitgever de afspraak gemaakt om een nieuw boek te schrijven. Ik ben daar inmiddels schoorvoetend mee begonnen. Mijn goede voornemen is om in 2019 dit boek (voor de zomer) ook daadwerkelijk af te ronden.
Hoe ga je ervoor zorgen dat je deze ook waar kunt maken?
Om te voorkomen dat ik mijzelf door andere (korte termijn) zaken laat afleiden en de motivatie helemaal alleen uit mijzelf moet komen, schrijf ik dit boek niet alleen. Samen met Helga van Leur ben ik hieraan bezig. Zij is mijn stok achter de deur (en ik vermoed ik ook de hare) en ze is voor mij ook een grote motiverende kracht. Doordat we steeds weer nieuwe afspraken met elkaar maken (en soms met onze uitgever), creëren we onze eigen dwingende deadlines. Dus ik probeer een sociale context te creëren waarin ik me verplicht voel ook echt aan het boek te werken.
Volg Reint Jan op Twitter: https://twitter.com/ReintJanRenes
Meld je aan voor lichting 5 of 6 van de Postacademische opleiding tot Gedragsveranderaar (begint in mei 2019): https://www.gedragsveranderaar.nl/postacademische-opleiding/
